XX. aroan zehar ikaskuntzari sarrera eta jendetzari sorospena eskaini zioten emakume ongi-egileen eta fundazioen oroimena berreskuratu du Administrazioaren Artxiboak.
“Benefactoras” izenburuarekin “De mujeres y documentos” sailaren atal berriarekin Administrazioaren Artxiboak emakumeak elementu nagusi moduan berreskuratzen ditu gauregungo Nafarroaren konposaketan. Kontserbatutako hainbeste dokumentuei esker hobeto ezagutu eta ulertu dezakegu gure historia, hainbatetan ahaztuta eta gaizki ulertuta. Orain, Probintziako Ongizate Kontseiluak kontserbatu duen dokumentazioa aurkezten zaigu. Ikaskuntza-onuragarri eta sorospen-onuragarriak, sortze idazkerak, testamentuak, batzar-agiriak, salmenta txostenak eta ondare-enkanteak, eta urteko kontuen tankerako dokumentuak babesteko arduradun dena.
Benefizentzia partikularrak ikaskuntza eta sorospen sistema escasa mantendu du duela gutxi arte. Emakume ongi-egileak izan ziren, bere fundazioekin, dohaineko oinarrizko hezkuntza, edo eskuragarria gutxienez, ekaini zutenak herrialde eta landa aranetan. Adineko gendea, behartsu eta gaixoei zuzendu zuten atentzioa, talde behardunak izateagatik.
Ekintza eskuzabala, kristiar karitatean oinarrituta eta pentsamendu ilustratuaren ongizate partikularra mantendu zuten ikaskuntzarekin, baliabide ekonomiko gehiagorekin edo zerbitzuak hobeto bananduz.
